I -Agregalardan numune alma
II -Fiziksel özelliklerinin belirlenmesi için yapılan deneyler
III -Mekanik özelliklerinin belirlenmesi için yapılan deneyler
IV -Agrega içinde, betona zarar veren (zararlı) maddelerin belirlenmesi için
yapılan deneyler

1. Agregalardan numune alma

1. Agreganın fiziksel özelliklerinin belirlenmesi için yapılan deneyler
2. Agreganın rutubet durumu

 

Fırın kurusu

Hava kurusu

Yüzey kuru

Islak

 

Birim ağırlık

Birim ağırlık; yığın halindeki agreganın taneleri arasındaki boşluklar da dahil birim hacmin ağırlığıdır.

Ä = P_a / V

P_a : Agreganın ağırlığı

V : Ölçü kabının hacmi

Özgül ağırlık
Özgül ağırlık; agrega tanelerinin işgal ettiği

mutlak birim hacim ağırlığıdır.

ä_a= W₁ / (W₁+W₂-W₃)

W₁ : Numunenin ağırlığı

W₂ : Su ile dolu ölçü kabının ağırlığı

W₃ : İçine numune konmuş, su dolu kabın ağırlığı

                                                                                      

4. Kompasite

Agreganın kompasitesi (k)

k = Ä / ä

ä : Agreganın özgül ağırlığı

Ä : Agreganın birim ağırlığı

Boşluk; Birim ağırlık daima özgül ağırlıktan küçük olduğuna göre kompasite 1’den küçük değer alacaktır. Bu durumda, yığın halindeki agreganın birim hacimdeki boşluk kompasiteyi 1’e amamlayan değer olacaktır. p (boşluk) = 1 – k

5. Granülometri (Tane dağılımı)

Bir agregada belirli boyutlardaki tanelerin dağılımını gösteren eğriye“granülometri eğrisi” denilir. Bu eğrinin belirlenmesi için elek analizi deneyi yapılır. Beton üretiminde kullanılacak karışım agregasının granülometrisi “ideal granülometri eğrileri” ile uyuşmalı veya “ideal bölge” içinde kalmalıdır.

6. Granülometri eğrileri (TS 706)

Referans granülometri eğrisi (D_max=31,5mm)

 

7. Granülometri eğrileri (TS 706)

Referans granülometri eğrisi (D_max=16mm)

 

8. Granülometri

Beton karışım agregasının ideal bölge içinde kalmasının istenmesinin en önemli nedenlerinden biri kompasitenin yüksek olmasıdır. Dolayısı ile kompasitesi yükselen betonun dayanımı da büyük değer alacaktır. Diğer taraftan kompasitesi yüksek agreganın kullanılması ile tanelerin arasını doldurmak için daha az çimento gerekecektir, böylece daha ekonomik beton üretilmiş olacaktır.

9. Granülometri

Bir agreganın granülometri eğrisi aşağıdaki özellikleri gösterir:

• Granülometri eğrisi artan bir eğridir, sınır durumda ancak yatay doğru parçaları olabilir.
• Eğrinin %100 çizgisine yakın olması, karışımın ince olduğunu, %0 çizgisine yakın olması agreganın iri olduğunu gösterir.
• Eğri tüm elek bölgesinde mevcuttur, eğrinin %100 veya %0 çizgisi ile çakışması, o bölgede bulunmadığı anlamına gelmez.
• Birbirini izleyen iki elek numarasına karşı gelen % ordinatları farkı, agrega yığınında o iki elek arasında kalan malzeme % sini verir.
• Eğer eğride yatay bir çizgi varsa, bu yatay çizgiye karşı gelen elekler arasında tane boyu tane yok demektir. Bu tür granülometriye sahip olan agregalara “kesikli” granülometrili agregalar denir.

10 .İncelik modülü
İncelik modülü, bir agreganın granülomerik bileşimi hakkında bilgi veren tek bir sayıdır.

İncelik modülü, her bir eleğe karşı gelen % ordinatların, 100’den farklarının toplanması ve bu toplamın 100’e bölünmesi ile elde edilir.

Agrega taneleri küçüldükçe incelik modülü azalır, taneler irileştikçe incelik modülü büyür.

Aynı incelik modülüne sahip agregaların granülometri eğrileri farklı olabilir.

III. Agreganın mekanik özelliklerinin belirlenmesi için yapılan deneyler

1. Tane dayanımı

Agreganın tane dayanımı, alındığı kayacın cinsi ve mevcut durumunun petrografik yönden incelenmesi ile yaklaşık olarak değerlendirilebilir. TS 706’ya göre taşın suya doygun haldeki küp basınç dayanımı veya çapı yüksekliğine eşit silindir basınç dayanımı en az 1000 kgf/cm2 (98N/mm) ise mekanik özellik ile ilgili başka incelemeye gerek yoktur.

Tane dayanımı Basınç dayanımının 1000 kgf/cm2 den küçük olması halinde ve kuşkulu durumlarda agregalarda aşağıda açıklanan aşınmaya dayanıklılık deney sonuçlarına bakılır. Eğer iri agrega olarak çakıl kullanılıyor ise aşınmaya dayanıklılık deneyleri uygulanarak karar verilir.

2. Aşınma dayanımı (TS 699)(Los Angeles deneyi)

Bu deneyde kullanılan cihaz iki tarafı kapalı, ekseni etrafında dönebilen, iç çapı 710 mm, boyu 508 mm olan bir çelik silindirden oluşmaktadır. Silindir içinde belirli ağırlıkta ve sayıda çelik ilyeler mevcuttur. Alet 100 ve 500 devir sonunda silindirden çıkarılan numune 1,6 mm lik kare gözlü elekten elenerek, alta geçen miktarın %’si hesaplanır. Bu değer deney sonrasındaki kayıp yüzdesini ifade eder. TS 706, 100 dönme sonunda ağırlıkça %10, 500 dönme sonunda %50’den az kayıp varsa agreganın yeterli dayanıma sahip olduğu kabul edilmektedir.

3. Agregalarda dona dayanıklılık (TS 3655)

Soğuk iklimlerde üretilen betonun donma etkisi ile yüzeyinin soyulmaması ve bir bütün olarak betonun parçalanmaması istenir. Betonun dona dayanıklılığında agrega önemli rol oynar. Bu nedenle donma etkisinde kalacak betonlarda kullanılacak agreganın da dona dayanıklı olması istenir. TS 706, iri agrega olarak kırmataş kullanıldığında, taşın su emme oranının ağırlıkça %0,5’den büyük olmaması veya TS 699’a göre elde edildiği kayacın suya doygun haldeki küp

basınç dayanımı en az 1500 kgf/cm² olması halinde, agreganın dona dayanıklı olduğunu kabul etmektedir.

4. Agregalarda dona dayanıklılık (TS 3655)

TS 3655’de üç farklı dona dayanıklılık deney yöntemi bulunmaktadır;

1. Dona dayanıklılığın şiddetli don etkisi altında belirlenmesi (suda donma)
2. Dona dayanıklılığın orta şiddetteki don etkisi altında belirlenmesi (havada donma)
3. Dona dayanıklılığın kimyasal yöntemle belirlenmesi (Sodyum Sülfat ve Magnezyum Sülfat Deneyi)

IV. Agreganın içinde, betona zarar veren maddelerin belirlenmesi için yapılan deneyler

(zararlı maddeler)

1. İnce maddeler (Yıkanabilir maddeler)
2. Organik maddeler
3. Hafif maddeler
4. Alkali-agrega reaksiyonuna sebep olan maddeler

Kaynaklar

TS 706,TS 707,TS 3526 ,TS 3527 ,TS 3528 ,TS 3529 ,TS 3530 ,TS 3655